We hebben het hier al eerder gehad over de bekende Franse Paradox, waarbij we aantoonden dat de vermoedelijke oorzaak van deze tegenstelling te vinden was in het gebruik van olijfolie (in het zuiden) en boter (in het noorden).

Wat is de Spaanse Paradox?
Maar er bestaat ook een veel minder bekende Spaanse Paradox. Dit fenomeen kan worden waargenomen in Spanje, waar de bevolking steeds meer te maken krijgt met omstandigheden die hart- en vaatziekten kunnen veroorzaken. Denk aan veranderingen in dieet, gebrek aan lichaamsbeweging, de effecten van roken, socio-economische stressfactoren en economische onzekerheden.
De paradox in cijfers: meer risicofactoren, minder sterfte
De prevalentie van deze risicofactoren voor hart- en vaatziekten is in Spanje de afgelopen jaren geleidelijk toegenomen. Toch blijft de sterfte als gevolg van deze aandoeningen relatief laag vergeleken met andere landen. Hoewel er dus meer mensen met hart- en vaatproblemen zijn, overlijden er minder aan dan je op basis van internationale gegevens zou verwachten. Dit riep bij wetenschappers terecht de vraag op: wat verklaart deze opmerkelijke loskoppeling?
De rol van extra vierge olijfolie in hartgezondheid
Uit onderzoek blijkt dat het gebruik van extra vierge olijfolie een beschermend effect heeft op het hart en de bloedvaten. Dit voorkomt kennelijk de ernstigste gevolgen van cardiovasculaire problemen. Ondanks het feit dat men in Spanje (en andere mediterrane landen) steeds ongezonder leeft, blijft extra vierge olijfolie een essentieel onderdeel van het traditionele mediterrane dieet. Dit zou een belangrijke factor kunnen zijn in de lagere sterftecijfers.
Daling in consumptie van traditionele mediterrane voeding
Vooral kinderen en jongeren volgen het traditionele voedingspatroon steeds minder. Gegevens van het Spaanse Ministerie van Landbouw, Visserij en Voeding laten zien dat de consumptie per persoon van belangrijke mediterrane producten tussen 2000 en 2023 aanzienlijk is gedaald. De grootste afnames zijn zichtbaar bij vers brood, wijn, vis, zeevruchten, granen en extra vierge olijfolie. Ook de consumptie van peulvruchten, rood vlees, vers fruit, verse groenten en rijst is gedaald.
Lees ook: De voordelen van het mediterrane dieet voor de gezondheid
De invloed van fastfood en moderne voedseltrends
Deze veranderingen in consumptie zijn grotendeels te wijten aan een afnemende naleving van traditionele voedingspatronen. Factoren zoals gemak (fastfood en ultrabewerkt voedsel), minder tijd om te koken, stijgende productkosten en de invloed van sociale media op voedseltrends spelen hierbij een rol.
Wat betekent dit voor de toekomst van de Spaanse gezondheid?
De grote vraag is of de voordelen van het mediterrane dieet op de lange termijn behouden blijven, nu de voedingspatronen veranderen. Blijft de Spaanse Paradox bestaan, of zullen de sterftecijfers door hart- en vaatziekten uiteindelijk toenemen? Het is duidelijk dat het bevorderen van een gezond voedingspatroon, inclusief het gebruik van extra vierge olijfolie, cruciaal blijft voor de volksgezondheid.
[1] Soriguer et al: Mediterranean diet and the Spanish paradox. A hypothesis in Medical Hypotheses – 2013.